تلاش سیستم فرهنگی اردوغان برای تقویت حس ملی گرایی با سریال تشکیلات
به گزارش ساماس، ترک ها در «تشکیلات» به صورت مشخصی نقش هایی را بلند کرده و مال خود می کنند که از اساس برای ما بوده. کشوری که سویه اصلی تحریمها در منطقه بوده به گواه آمار ایران است.
تحرکات و تولیدات شبکه TRT در ۱۵ سال اخیر شرح دقیق مانیفست اردوغان و دوستان است. تحرکاتی که منطقاً به ساخت سریالی چون «تشکیلات» منتج می شود.
پنج مسئله مهم در ساخته شدن چنین سریالی وجود دارد. اول، ترکیه نیاز دارد به جامعه ۸۵ میلیونی خود و البته مردم منطقه بقبولاند که قدرت اصلی پهنه جغرافیایی غرب آسیا و شرق اروپاست و باقی رقبا را سانسور کند. دوم، حزب عدالت و توسعه (حزب اردوغان) به سبب تغییرات و تحرکات منطقه ای این احساس را کرده که باید مفهوم دولت ترکیه و اهمیت گاورمنت و دولت مرکزی، تمامیت ارضی و هزینه های نظامی را برای مردم جا بیندازد و اطمینان مردم نسبت به مأموران حاکمیتی را ترمیم کند.
سوم، ساکنان کاخ ریاست جمهوری ترکیه برای اجرای پان ترکیسم، چاره ای برای خودشان ندیدند جز بیگانه هراسی و جاانداختن منطق این امر بین مردم. چهارم، صحبت درباره ی آمریکا برای ترک ها همچنان تابو است و دشمن اصلی و پشت پرده همه اتفاقات همچنان اسرائیل دانسته می شود. نکته پنجم (و شاید مهم ترین نکته)؛ برای ساختن یک اثر استراتژیک سیاسی چندان احتیاج به اعمال شاقه نیست و فقط با گرته برداری از الگوهای تکراری و مؤلفه های کلیشه ای سریال های جاسوسی، امکان ساخت اثری وجود دارد که بتواند بازتولید منطق دیپلماسی یک کشور را فراهم آورد.
این پنج نکته روی کاغذ، «تشکیلات» را می سازد. سریالی که میتوان به آن گفت مهم ترین اثر استراتژیک دولت ترکیه در چند سال قبل. مسئله اصلی اینست که «تشکیلات» نه توسط شبکه های فرعی و سرگرمی، بلکه از راه خود کانال TRT منتشر می شود. همان کانالی که حدود یک سال قبل بخش فارسی خودرا راه اندازی نمود تا نشان دهد مخاطب ایرانی هم مثل عرب زبان ها (TRT عربی ۱۵ سالی می شود که راه افتاده)
برای اردوغان و گروه حکمران بر ترکیه اهمیت دارد، چرا؟ چون قدرت رقیب است. نکته جالب توجه اینجاست که برعکس آنکه دستگاه رسانه ای دولت اردوغان با راه اندازی TRT فارسی نشان داده که ایران برایش اهمیت دارد؛ اما نکته اینجاست که در مهم ترین محصول این شبکه، چندان خبری از ایران نیست و هنگام نام بردن از کشورهای اثرگذار بر سوریه حرفی از ایران نمی شود.
ایران در جهان سریال «تشکیلات»، یک کشور حاشیه ای است و نه بیشتر. از آن جالب تر عربستان هم چنین کارکردی دارد. عرب ها از اساس یا مزدورند یا یک جامعه حاشیه ای که نیاز دارند به ترک ها تکیه کنند. پس در چنین منطقی از اساس عربستانی هم وجود ندارد که بتواند خودش را بعنوان قدرت منطقه ای پیش بیندازد. در چنین شرایطی ترکیه تنها پناه مردم خودش و کشورهای مسلمان می شود.
از طرفی «تشکیلات» بطور مشخص حامل نگاه حزب عدالت و توسعه به جهان است و عینکش همان عینک اردوغان به قضایاست. همان گونه که گروه قهرمان داستان در ترکیه دائماً از وظیفه در دفاع از ملت و ملیت دم می زنند، در خارج از مرزها هم جلوی کشیدن حجاب از سر زن مسلمان در آلمان را می گیرند و یک عملیات را به خطر می اندازند تا فلان دختر سوری که آسم دارد، دم و بازدمش به خطر نیفتد.
در چنین داستان فانتزی ای در اصل قرار نیست ما اسلحه نیروهای پ. ک. ک را بالای سر همان دختر سوری ببینیم و دست ساکنان کاخ آق سارای و تروریست ها پنهان می ماند. شاید اینجا سؤال پیش بیاید که ترک هایی که تا این میزان روی زن مسلمان غیرت دارند چگونه همسر رئیس جمهورشان در اجلاس شرم الشیخ در مقابل ملاحت ترامپ قرار می گیرد و اردوغان فرآیند در و دروازه سازی گوش را برای صحبت هایش به کار می بندد.
بااین همه، تحرکات اسرائیلی ها در منطقه و تهدیدهای جریان راست گرای رژیم صهیونیستی، تورم شدید و گرایش جامعه جوان ترکیه به دیگر احزاب موجب شده، ترجیع بند تمام دیالوگ ها در سریال تشکیلات متمرکز روی لفظ تمامیت ارضی و اهمیت دولت مرکزی باشد و قهرمان های اصلی قصه از طیف های مختلف جامعه ترک انتخاب گردد تا اردوغان بی پشتیبانی از جامعه جوان نماند. از طرفی جامعه جوان سر هزینه های نظامی اردوغان باید اقناع شوند و بنابراین قصه اصلی تشکیلات درباره ی توان پهپادی ترک هاست. توانی که به قدری قابل توجه است که سبب شده عده ای اجیر شوند تا جلوی صنعت پهپادی ترک ها را بگیرند و دانشمندانشان ترور شوند.
ترک ها در «تشکیلات» بطور مشخصی نقش هایی را بلند کرده و مال خود می کنند که از اساس برای ما بوده. کشوری که سویه اصلی تحریمها در منطقه بوده به گواه آمار ایران است و این ما بودیم که دانشمندانمان ترور شدند، حالا ترکیه در تلاش است همین نقش را مال خود کند. «تشکیلات» بر همین مبنا نه تنها سانسور می کند، بلکه تلاش بدون مرزی در مصادره هم به کار می بندد.
شاید عجیب به نظر برسد؛ اما آن مؤلفه های سیاست خارجی ای که سال ها در ایران توسط عده ای مذموم شناخته می شد حالا بدل به نکات غرورآمیز سریال ترک شده و بامزه ترش آنجاست که برخی دیالوگ های بین سریال «گاندو» و «تشکیلات» با هم اشتراکاتی جدی دارد (ارجاع به دیالوگ های رویارویی آقامحمد «گاندو» با مایکل هاشمیان و زهراخانم «تشکیلات» با جاسوس فرانسوی). ترک ها در تشکیلات هیچ دوستی ندارند و در مقابل تمام جهان قرار گرفته اند. از چین گرفته تا اسرائیل، دشمنانشان هستند. تنها صحبت از آمریکا به میان نمی آید و خطوط ممنوعه بلندپروازی های ترک ها، درست همین جا مشخص می شود. در «تشکیلات» خبری از آمریکا نیست. دعوا به طور عمده دعوای ترک ها با اروپایی ها و اسرائیل است و در چنین دعوای صوری ای ایالات متحده بدل به خط قرمز ترک ها می شود.
با تمام این تفاسیر «تشکیلات» در ۶ فصل و با ۱۵۵ قسمت تولید شده است. سریالی که با وجود تمام مانورهای بی چون و چرایش درباره ی امر ملی و اسطوره سازی از انسان ترکیه ای، یک اتفاق جالب برای تاریخ خواهد بود، چرا؟ چون اگر روزگاری کسی از شما پرسید اردوغان چه آرزوهایی را در ذهنش می پروراند، می توانید چند قسمت از همین نسخه ترکیه ای گاندو را برایش پخش کنید که با تخیلات یک سیاست مدار پان ترک آشنا شود و ببیند چطور میتوان یکی از قدرت های منطقه را تبدیل به قدرت اول جهان کرد!
ایگوی متورم اردوغانیسم
سریال «تشکیلات» را اگر از دور ببینید، با آن موسیقی حماسی، شعارهای ملی و مردانی که از شدت جدیت حتی پلک هم نمی زنند، امکان دارد گمان کنید با تریلری جاسوسی و پیچیده روبه رو هستید. اثری درباره ی مأموران اطلاعاتی که جانشان را کف دست گذاشته اند تا از وطن محافظت کنند. اما کافی است ۱۰ دقیقه صبر کنید تا متوجه شوید با چیزی طرفید شبیه به نسخه ای کش دار از تیزر تبلیغاتی سازمان امنیت ترکیه؛ فقط با کمی نورپردازی پرزرق وبرق و انبوهی دیالوگ که انگار از دفتر روابط عمومی دولت بیرون آمده اند. در تشکیلات، هر کاراکتر نه یک انسان، بلکه یک شعار متحرک است.
مردانش نمی خندند چون «وطن هنوز در خطر است». دشمن هم همیشه همان مرد کت وشلواری ناشناسی بشمار می رود که مشخص نیست از کدام کشور آمده، اما حتما از همان جاست که با ارزش های ما دشمنی دارد. در حقیقت، جهان سریال طوری طراحی شده که هیچ چیز خاکستری ای در آن وجود ندارد. در این موقعیت قهرمانان تماماً سفید و خائنان و قطب های منفی بشکلی کاریکاتوری تمام سیاه هستند. مخاطب هم در این موقعیت لاجرم باید در صف قهرمانان قرار بگیرد بی آنکه جرئت پرسیدن سؤال را به ذهن خود راه دهد. کارگردانی هم به همان اندازه شعاری است.
دوربین دائم درحال چرخیدن، دویدن، زوم کردن و انفجار در رفت وبرگشت است؛ انگار هر لحظه منتظر است تا کسی فریاد بزند: «برای وطن، برای ترکیه!» تا صحنه بعدی شروع شود. اگر در دنیای واقعی انفجار یک حادثه است، در «تشکیلات» انفجار حکم نقطه گذاری دارد؛ هر جمله ای باید با صدای بمبی پایان یابد تا مخاطب مطمئن شود هنوز درحال تماشای اکشن است. تدوینگر سریال ظاهراً یا از بیش فعالی رنج می برد یا از اعتیاد به شنیدن و دیدن مارش نظامی؛ هر صحنه سه ثانیه بیشتر دوام نمی آورد و حتی وقتی قهرمان چای می نوشد، موسیقی پس زمینه چنان ملتهب است که انگار دارد بمب خنثی می کند.
بازی آدمک های درون قاب هم چیزی بین رقص در پیست پاتیناژ با لباس مراسم ترحیم است. قهرمان ها با چهره هایی منجمد و نگاهی که گویا هم زمان درگیر رنج ملت، محافظت از مرزها و عشق ناکام هستند، هر جمله را با لحن حماسی ادا می کنند؛ گویی نه در دیالوگ، بلکه در مراسم سوگ نامه برای خود کشور حضور دارند. اگر کسی لبخند بزند باید بداند که در لحظه ای پس از قاب حذف خواهد شد، چون در جهان «تشکیلات»، فقط کسانی زنده می مانند که هیچگاه نخندند. روایت هم در ظاهر پرحادثه است، اما در باطن هیچ حادثه ای رخ نمی دهد. هر قسمت دقیقاً همان چیزی است که قسمت قبل بود، فقط با دشمنی جدید و انفجاری تازه. فیلم نامه نویس احتمالا به این نتیجه رسیده که درام یعنی فریادزدن مکرر این نکته که «ملت در خطر است» و مخاطب هم باید با احساس وظیفه، قسمت بعد را تماشا کند.
نتیجه، چیزی شبیه سریال های آموزشی دوران جنگ سرد شده؛ فقط این دفعه بازیگران خوش چهره و با لباس های اتوکشیده تر جلو دوربین حاضر شده اند. از نظر فنی، «تشکیلات» از کم پولی یا بی استعدادی نمی سوزد؛ مشکل اصلی اش اعتماد به ایگوی متورم اردوغان و دوستانش در حزب عدالت و توسعه است که هیچ پشتوانه ای ندارد. همه چیز در ظاهر حرفه ای و پرخرج است، اما در عمقش هیچ ایده ای در پس آن میزانسن پُرزرق وبرق وجود ندارد. سازندگان گمان کرده اند وطن پرستی خودش به تنهایی می تواند بستر یک درام سروشکل دار را بدون احتیاج به شخصیت پردازی و ایجاد انگیزه و کشمکش پدید بیاورد، اما این مهم رقم نمی خورد؛ چون شعار همه چیز را در خود حَل کرده و از میان برمی دارد.
هیچ کس در این سریال واقعا درد نمی کشد، چون قهرمان بودن در این جهان درد ندارد، بلکه فقط افتخار دارد. طنز تلخ ماجرا اینجاست که «تشکیلات»، با وجود ژست ضد غربی اش، دقیقاً تقلیدی از ساختار همان محصولات غربی است که از آنها انتقاد می کند. از طراحی صحنه گرفته تا فیگور قطب های مثبت و منفی ماجرا، پیدا و پنهان «تشکیلات» عاریه ای است و بوی کهنگی می دهد.
قهرمان ها در حالی وارد اتاق عملیات می شوند که نور آبی روی چهره شان افتاده و مانیتورهای پشت سرشان پر از نقشه های دیجیتالی اند؛ همان تصویری که در ده ها فیلم هالیوودی دیده ایم و اینجا فقط پرچم ترکیه در گوشه قاب جایگزین آنها شده است. اما شاید بزرگ ترین گناه «تشکیلات» در این باشد که خودش را بیش از حد جدی می گیرد. هیچ لحظه ای برای شوخی، برای مکث، یا برای انسان بودن باقی نمی گذارد. حتی وقتی شخصیت ها خسته اند، خستگی شان هم حماسی است. وقتی عشق می ورزند، عشقشان در خدمت وطن است. وقتی می میرند، با لبخند ملی گرایانه ای می میرند که انگار از قبل آنرا تمرین کرده اند. این سریال نمی فهمد که وطن، بدون انسان، فقط نامی روی نقشه جغرافیاست و سینما، بدون تناقض تنها یک تبلیغ خشک وخالی قلمداد می شود.
در پایان، «تشکیلات» را میتوان آیینه ای دانست از تلویزیونی که هنوز خیال می کند با تکرار شعار می تواند احساسات را برانگیخته کند. اثری که آن قدر می خواهد مهم باشد که از درک ساده ترین چیزها بازمانده: این که تماشاگر امروز، حتی اگر عاشق وطن باشد، از تماشای قهرمانان کارتونی خسته شده است. شاید تنها موفقیت واقعی «تشکیلات» این باشد که به ما یادآوری می کند وطن پرستی وقتی بیش از اندازه نمایشی شود، به تئاتری بی جان و مصرفی بدل می شود! در این میدان پر از فریاد و پرچم، تنها چیزی که بی صدا می میرد، حقیقت است؛ همان حقیقتی که سریال، با تمام پرهزینه بودنش، از روبه روشدن با آن می ترسد؛ اما رویکرد ترک ها شاید چیزی به سینمای این روزهای ما بیاموزد! آنها با وجود ناشی گری دراین خصوص متوجه شده اند که در جهان امروز باید احساسات ملی گرایانه را در هر عرصه ای احیا کرد. آنها با این که از پس چنین سوژه ای برنیامده اند؛ اما شاید بتوانند جرقه ای در ذهن اهالی سینمای ایران ایجاد کنند؛ ایرانی که ترک ها به کلی از سریال حذف کرده اند بمراتب، تمدن و تاریخ وسیع تری دارد.
پس باید بپرسیم که چرا جای چنین سوژه هایی در سینمای ما تا این حد دست کم گرفته شده است؟ سینما، تلویزیون و پلت فرم های ما می توانند با ساخت آثار متنوع هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی ایران را در بین مخاطبان بالقوه منطقه ای و حتی جهانی زنده کنند. آثاری نظیر «یوسف پیامبر»، «مختارنامه»، «مردان آنجلس»، «امام علی (ع)» و... نمونه های ازاین دست به حساب می آیند، با این تفاوت که ما هنوز در ژانر جاسوسی به جز نمونه های موفق و شکست خورده ای نظیر «روز شیطان» و «تعبیر وارونه یک رؤیا» - که آنها هم مخاطبان هدف داخلی دارند - کار شاخص و مهمی دراین خصوص که بتواند چشم به بیرون از مرزهای ایران داشته باشد، ارایه نکرده ایم.
«تشکیلات»؛ کمی درام، خیلی کمدی!
«تشکیلات» را میتوان یکی از جاه طلبانه ترین پروژه های تلویزیونی ترکیه دانست؛ سریالی که با ظاهری اکشن و پرزرق وبرق، درحقیقت می کوشد تصویری از قدرت و اقتدار نیروهای اطلاعاتی - امنیتی ترکیه را به رخ بکشد؛ اما آن چه در عمل شکل می گیرد بالاتر از آنکه همین باشد، نوعی نمایش خام دستانه از ناسیونالیسم اقتباس شده از پان ترکیسم اردوغانی است. در حین تماشای سریال شاید از خود بپرسید آیا این سریال بازنمایی آمال و آرزوهای رجب طیب اردوغان است یا نه؟ این اثر که در سالیان اخیر مخاطبان وسیعی پیدا کرده، دقیقاً در همان نقطه ای شکست می خورد که ادعای بزرگش را مطرح می کند: تبدیل مأموران امنیتی به قهرمانان اسطوره ای، بی آنکه انسانیت و پیچیدگی درونی آنان را به تصویر بکشد.
از همان آغاز، «تشکیلات» بجای معرفی جهان داستان، مستقیماً وارد فضای شعاری خود می شود. شخصیت ها نه بعنوان انسان های دارای ابعاد روحی و روانی، بلکه به منزله نمادهایی از «وظیفه» و «فداکاری» معرفی می گردند. مأمورانش در هر صحنه با چنان وقار اغراق آمیزی حرکت می کنند که گویی حضورشان به شکلی بیانیه ملی است. در گفت وگوها، هر جمله بگونه ای نوشته شده تا یادآور سوگند خدمت به وطن باشد و اگر از بطن صحنه ها، حس طبیعی و صادقانه ای بیرون بیاید، معمولا در لحظه بعد با موسیقی حماسی و تدوینی افتضاح، حس زدایی اتفاق می افتد.
سریال به وضوح می خواهد چهره ای آرمانی از دستگاه اطلاعاتی ترکیه ارایه دهد؛ تصویری که در آن اشتباه، تردید یا ضعف جایی ندارد. این میل به بی نقص نمایی، هرچند در سطح شعار جذاب است؛ اما در منطق درام، نتیجه ای معکوس دارد، چون وقتی شخصیت ها همیشه درست عمل می کنند و هر شکست را به گردن «دشمن نفوذی» می اندازند، تماشاگر دیگر هیچ ارتباط عاطفی واقعی با آنان برقرار نمی نماید. همه چیز به نمایشنامه ای پیش بینی پذیر تبدیل می شود که در آن هیچ حادثه ای ظرفیت غافلگیری ندارد و هیچ انسانی مجال لغزش پیدا نمی نماید.
طنز پنهان «تشکیلات» در همین جدیت بیش از حد آن نهفته است. سریال آن قدر بر فداکاری، وطن پرستی و «جان دادن برای کشور» تاکید می کند که خود به کمدی ناخواسته بدل می شود. لحظه هایی وجود دارد که قهرمان، در بین شعله ها یا انفجارها، سخنانی ایراد می کند که بیشتر شبیه تیتر روزنامه اند تا گفت و گوی یک انسان در وضعیت مرگ و زندگی. فقط چنین چیزی را در سینمای هند میتوان مشاهده کرد. انگار هدف اصلی، انتقال پیام است نه خلق موقعیت دراماتیک.
درنتیجه، قهرمانان نه در بستر حقیقت، بلکه در چهارچوبی نمادین زندگی می کنند؛ آدم هایی از جنس ایدئولوژی، نه از گوشت، پوست و استخوان. در این بین، جای خالی روایت انسانی بالاتر از هر چیز احساس می شود. عشق، رفاقت، ترس یا حتی اندوه، اگر هم باشند، فقط در خدمت شعار قرار می گیرند. زن ها معمولا نقش حاشیه ای دارند؛ یا همکارانی وفادار که در لحظات بحرانی اشک می ریزند یا چهره هایی تهدیدآمیز که باید از میان برداشته شوند. روابط میان شخصیت ها مکانیکی است، گویی احساسات هم تابع دستور سازمانی اند.
از همین رو، مرگ در «تشکیلات» نه واقعه ای تراژیک، بلکه بخشی از سازوکار اداری قهرمان سازی است: یکی می میرد تا دیگری بتواند جمله ای حماسی تر بگوید. از نظر فنی، سریال گاهی به معیارهای بالایی نزدیک می شود. طراحی صحنه ها و جلوه های بصری در مقایسه با تولیدات تلویزیونی منطقه، چشم گیر است؛ اما این ظواهر نتوانسته اند ضعف بنیادین در روایت و شخصیت پردازی را پنهان کنند.
کارگردانی مدام درگیر ساختن نماهای سنگین و معنادار از چهره های جدی است. نماهایی که بجای القای عمق، به شکلی خودنمایی تصویری بدل می شوند. در سطح تماتیک، «تشکیلات» نمونه ای تمام عیار از درامی است که میان تبلیغ سیاسی و روایت داستانی گرفتار شده است. از یک سو می خواهد هیجان و تعلیق بوجود آورد، از طرفی نمی تواند مرزهای انتقاد یا شک را قبول کند. بنابراین مسیر داستانی به تکرار می افتد: مأموران به عملیات می روند، دشمنان شناسایی می شوند، یکی از افراد قربانی می شود و در پایان، جمله ای پرطمطراق درباره ی میهن ادا می شود. همه چیز با همان ریتم، همان زبان و همان ادبیات رسمی پیش می رود؛ چنان که گویی کل سریال در یک جهان بسته و ازپیش تعیین شده اتفاق می افتد.
حتی «دشمنان» سریال هم از کلیشه فراتر نمی روند: چهره هایی در سایه، با کت وشلوار تیره که نقشه نابودی ترکیه را روی لپ تاپ طراحی می کنند. هرچند هدف از این تصویرسازی، نمایش خطرات جهانی است؛ اما درنهایت به شکلی ساده سازی جهان می انجامد. جهانی که در آن خیر مطلق و شر مطلق به روشنی از هم جدا شده اند و هیچ منطقه خاکستری وجود ندارد. این دوگانه سازی، بااینکه برای ساخت اکشن مناسب است؛ اما در قالب درام جدی، تنها به بی اعتباری حقیقت منجر می شود.
در پایان، «تشکیلات» بالاتر از آنکه درباره ی ماموریت های اطلاعاتی باشد، درباره ی تمایل یک ملت به دیدن خود در نقش قهرمان است. سریالی است که با اطمینان و صلابتی مثال زدنی، تصویری از خودبسندگی و توان ملی ارایه می دهد؛ اما در این راه، پیچیدگی انسان و حقیقت زندگی را قربانی می کند. تماشاگر بعد از چند قسمت درمی یابد که آن چه می بیند، نه یک داستان زنده، بلکه نوعی بازنمایی تبلیغاتی است که لباس درام بر تن کرده و شاید درست در همین نقطه، «تشکیلات» از مرز جدیت عبور می کند و به اثری بدل می شود که تنها از شدت باور به خود، ناخواسته به طنزی سرد و تلخ تبدیل می شود.
از زاویه دید جان فداهای ترکیه
مریم فضائلی، خبرنگار گروه فرهنگ: در دقایق ابتدایی سریال، بعد از آنکه کودکی، خانواده اش را در آتشی که نازی ها به پا کرده اند از دست می دهد، صدایی شنیده می شود که می گوید: «از حالا به بعد، پدر و مادر تو، جمهوری ترکیه است.» دستی که جهت کمک به او دراز می شود، انگشتری با طرح پرچم ترکیه بر انگشت دارد؛ دستی که بعدها، در بزرگسالی آن پسر هم همچنان حضور دارد و نمادی از ادامه وفاداری و تعلق به وطن است. داستان سریال «تشکیلات» از همین جا شروع می شود؛ روایتی درباره ی تیمی مخفی از مأموران اطلاعاتی که بعد از یک حمله تروریستی به کارخانه تولید پهپاد تشکیل می شوند.
اعضای این تیم برای حفظ امنیت ملی، باید به شکل رسمی «مرده» اعلام شوند و هویت خودرا از خانواده و نزدیکانشان پنهان کنند. در حقیقت، آنها برای زنده نگه داشتن کشور، باید از زندگی خود بگذرند. اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، «تشکیلات» از نظر فرم و ساختار، ترکیبی است از سینمای هندی، ترکی و تلاشی برای شبیه شدن به مدل آمریکایی. تلاشی که در بسیاری از صحنه ها، بیشتر شبیه تقلید است تا الهام و همین موجب می شود سریال در بعضی لحظات از باورپذیری فاصله بگیرد.
اما وقتی از ظاهر فیلم و جزییات فنی عبور نماییم و نگاهی فراتر از فرم داشته باشیم، هدف اصلی سازندگان روشن تر می شود؛ تاکید بر ارزش و اهمیت ترکیه بعنوان یک کشور قدرتمند. در دنیای این سریال، ترکیه سرزمینی است که قهرمانانش حاضرند برایش جان بدهند؛ مفهومی که در هر نقطه ای از جهان قابل درک است، اما در «تشکیلات» از زاویه دید ترکی روایت می شود و این حس را به بیننده می دهد که ترکیه، باوجود دشمنان زیادی که دارد، اما همیشه پیروز و پایدار می باشد. این حس همراه با چند خصوصیت است که در ادامه به این موارد می پردازیم.
۱- پیوند خانواده و وطن
تشکیل گروه هشت نفره مأموران، یکی از محورهای اصلی داستان است. هر یک از اعضا هویتی مشخص و شخصیتی متفاوت دارد؛ از مهارت های نظامی گرفته تا خصوصیت هایی که در پیشبرد عملیات نقش دارد. همین تنوع موجب می شود مخاطب بتواند با آنها ارتباط برقرار کند و حس کند با آدم هایی نسبتاً واقعی روبه رو است. از طرفی دیگر، عبارت «وطن، خانواده است» جمله ای است که با دانستن آن رفتار هرکدام از ۸ نفر گروه معنادار می شود.
آن ها با وجود داشتن خانواده و تعلقات شخصی، آماده اند برای پیروزی کشورشان از تمامی این وابستگی ها بگذرند. با این وجود، سریال در پرداخت این گروه گاهی به ورطه کلیشه می افتد. مأمورانی که هیچگاه شکست نمی خورند، در سخت ترین شرایط به صورت ناگهانی چاره پیدا می کنند و حتی گاهی با اتفاقاتی غیرواقعی از مهلکه نجات می یابند. این خصوصیت هرچند از باورپذیری روایت کم می کند، اما در عوض پیام مورد نظر سریال را تقویت می کند؛ ترکیه و قهرمانانش، حتی در بدترین شرایط، باز هم راهی برای پیروزی پیدا می کنند.
۲- ترکیه ای بودن حتی در جزئیات
برخلاف تصوری که معمولا از سریال های ترکی داریم (روابط آشفته، قصه های عاشقانه و تصاویر مکرر از پرچم در آخر هر سکانس) «تشکیلات» شکل متفاوتی از ترکیه ای بودن را نشان داده است. این دفعه نشانه های ملی گرایی و هویت ترکی، نه به شکل نمایشی و اغراق شده، بلکه در جزییات تکرارشونده دیده می شود. از انگشتری با طرح پرچم ترکیه که بارها در طول هر قسمت بچشم میخورد، تا نوع غذایی که مأموران در خارج از ترکیه می خورند و تاکید بر ذبح حلال و پاکی و... ؛ جزئیاتی که در ظاهر ساده اند؛ اما در مجموع به بیننده یادآوری می کنند که با قهرمانانی از دل ترکیه مسلمان و ملی گرا طرف است.
بااین حال، نکته جالب اینجاست که در سریال، نشانه ای از رفتار یا باور دینی مستقیم دیده نمی گردد. هویت دینی این افراد در حد اشاره باقی می ماند و در حقیقت، اسلام در «تشکیلات» نه بعنوان یک اعتقاد شخصی، بلکه بعنوان بخشی از هویت ملی به تصویر کشیده می شود.
وقتی این رویکرد را در بستر شبکه پخش کننده سریال بررسی نماییم، معنا و هدف آن روشن تر می شود. شبکه ای که «تشکیلات» را پخش می کند، در کنداکتور خود مجموعه های تاریخی پرطرف داری مانند سریال های مربوط به دوران عثمانی را هم دارد؛ آثاری که به صورت مستقیم و غیرمستقیم، امپراتوری عثمانی را نماد شکوه، قدرت و عظمت ازدست رفته معرفی می کنند. در چنین فضایی، «تشکیلات» در امتداد همان مسیر حرکت می کند؛ تلاشی برای ساختن تصویری از ترکیه شکست ناپذیر، مقتدر و صاحب رسالت تاریخی.
منبع: روزنامه فرهیختگان بطور خلاصه، چهارم، صحبت درباره ی ی آمریکا برای ترک ها بازهم تابو است و دشمن اصلی و پشت پرده همه اتفاقات بازهم اسرائیل دانسته می شود. همان گونه که گروه قهرمان داستان در ترکیه دائماً از وظیفه در دفاع از ملت و ملیت دم می زنند، در خارج از مرزها هم جلوی کشیدن حجاب از سر زن مسلمان در آلمان را می گیرند و یک عملیات را به خطر می اندازند تا فلان دختر سوری که آسم دارد، دم و بازدمش به خطر نیفتد.
در چنین داستان فانتزی ای اصولا قرار نیست ما اسلحه نیروهای پ. دعوا بطور عمده دعوای ترک ها با اروپائی ها و اسرائیل است و در چنین دعوای صوری ای ایالات متحده بدل به خط قرمز ترک ها می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
عقیده بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم در مورد این مطلب ابراز عقیده کنید